Z kolei Henryk Dembiński zgromadził wokół siebie grupę wybijającej się młodzieży z udziałem Stefana Jędrychowskiego, Marii Dziewickiej, Leszka Raabego ^{[ 43 ]}. Część tej grupy po 1930 roku przyjęła proradziecką postawę i weszła w krąg zakonspirowanej Komunistycznej Partii Polski oraz Ludowej Partii Zachodniej Białorusi.

b) Studenci Wydziału Prawno-Społecznego USB

W murach wileńskiej uczelni żywe były antynomie światopoglądowe. Toczyły się ostre dyskusje nad politycznym kształtem Europy Wschodniej oraz problematyką współistnienia na jej terenie wymieszanych ze sobą wielu narodów.

Mozaikę narodowościową uniwersytetu może scharakteryzować skład studentów. W roku akademickim 1938/39 na ogólną liczbę 3100 słuchaczy było 73 % Polaków, 13 % Żydów, 7 % Rosjan, 3 % Białorusinów, 2,7 % Litwinów, 0,9 % Ukraińców, 0,4% Niemców ^{[ 44 ]}.

Studenci na pierwszy rok Wydz. Prawa przyjmowani byli bez egzaminów. Egzaminy z prawa rzymskiego u prof. F. Bossowskiego czy z historii ustrojów państw na Zachodzie Europy u prof. Ivo Jaworskiego, pełniły rolę selekcji na wyższe lata studiów.

Na Wydziale funkcjonowało Koło Prawników. Organizowało ono pomoc w nauce, prowadziło wydawanie skryptów i książek, rozprowadzało potrzebne materiały naukowe, czuwało nad biblioteką dydaktyczną, organizowało konkursy krasomówcze, odczyty, wycieczki do sądu, więzień, na giełdę, itp.

Studenci mogli także działać w ogólnouniwersyteckiej Bratniej Pomocy. W jej ramach problemy światopoglądowe i konflikty narodowościowe były ostrzejsze niż wśród młodzieży skupionej w Kole Prawników.

W dniu 28.10.1939 r. okręg wileński wraz z miastem przejęły władze państwa Litewskiego. Administracja litewska przystąpiła do szybkiej likwidacji uniwersytetu. Wówczas to jego rektor profesor S. Echrenkrentz wystosował protest skierowany do społeczności akademickich na zachodzie Europy, zatytułowany: Do profesorów całego świata ^{[ 45 ]}. Dokument był protestem uniwersyteckiego Senatu i kończył się apelem o wywarcie nacisku politycznego i wsparcie społeczności akademickiej. W Londynie powstał komitet solidarności ze społecznością akademickąWilna, który zaczął organizować zbiórkę funduszy. Fundusze te zdołano przekazać jeszcze przed wkroczeniem wojsk radzieckich do Wilna w kwietniu 1940 r. Pomoc tę rozdzielali m. in. B. Wróblewski i L. Kurowski ^{[ 46 ]}.

Do roku 1945 działał tajny uniwersytet, który wielu studentom umożliwił zakończenie studiów. Organizatorem tego przedsięwzięcia w mieście okupowanym przez administrację litewską, radziecką, niemiecką i znowu radziecką był prof. S. Echrenkrentz.

Władze radzieckie wszystkie dokumenty Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie wywiozły do Moskwy. W pierwszej kolejności zabrano dokumentację Instytutu Europy Wschodniej ^{[ 47 ]} i Wydz. Prawno-Społecznego.

c) Powojenne losy pracowników i wychowanków Wydziału Prawno-Społecznego USB

Po wojnie grono profesorskie z Wilna uległo rozproszeniu. Najwięcej profesorów Wydz. Prawno-Społecznego USB znalazło się we Wrocławiu. Byli to Adam Chełmoński, Iwo Jaworski, Witold Świda, Seweryn Wysłołuch, Andrzej Mycielski. Do kadry naukowej Uniwersytetu Warszawskiego dołączyli Juliusz Bardach, Leon Kurowski, Jerzy Starościak, a także później Igor Andrejew. W warszawskiej SGPiS podjęli pracę Maria Dziewicka ^{[ 48 ]}, Leon Kurowski, Czesław Nowiński ^{[ 49 ]}, (wcześniejsze nazwisko Sawa Frydman) Jerzy Wiszniewski, w Inst. Historii PAN Alina Wilkiewiczówna-Wawrzyńczykowa, przez pewien czas także Władysław Zawadzki. Z kolei wydział prawa UJ stał się placówką, gdzie po wojnie kontynuowali swoją aktywność naukową Jerzy Lande, Maria Borucka-Arctowa ^{[ 50 ]} i Stanisław Stomma. W wydziale prawa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu pracował profesor prawa administracyjnego Wacław Dawidowicz, a w wydziale prawa Uniwersytetu Łódzkiego profesor Jan Adamus, historyk ustrojów oraz prof. Bolesław Wilanowski wybitny specjalista prawa wyznaniowego. Z kręgu wileńskich absolwentów Wydziału Prawno-Społecznego USB wywodzi się ponadto Andrzej Święcicki, po II Wojnie Światowej prawnik i socjolog związany z Akademią Teologii Katolickiej, który zajmował się głównie socjologią religii.

Profesorami pochodzącymi z Wydz. Prawno-Społecznego USB działającymi na obczyźnie byli: Stefan Glaser, Wacław Komarnicki, Wiktor Sukiennicki, Stanisław Świaniewicz. Wszyscy wymienieni w czasie II Wojny Światowej związali się z utworzonym dla Polaków wydziałem prawa w Oxfordzie. W latach późniejszych wykładali w innych uczelniach głównie Wlk. Brytanii, St. Zjednoczonych i Francji.

Trudno nie pamiętać o wielu wychowankach Wydziału Prawno-Społecznego Uniwersytetu w Wilnie i nie podkreślić jak wielkie mieli znaczenie, pracując w wymiarze sprawiedliwości, adwokaturze i administracji gospodarczej.

Największą jednak rolę odegrał Wydział Prawno-Społeczny USB w dziedzinie naukowej. Towarzyszył rozwojowi prawa w Polsce międzywojennej, dał podwaliny pod nowatorskie badania w wielu dziedzinach nauk w prawie karnym, filozofii i teorii prawa, w badaniach prawno-ekonomicznych. Znaczenie Wydziału Prawno-Społecznego polega także na wykształceniu kilku pokoleń profesorów-pracowników nauki polskiej i światowej.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Bronisława Wróblewskiego i Witolda Świdy ankieta sędziów w sądach karnych II RP Zbrodnie czarostwa

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Jerzy Kolarzowski Doktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy  Number of texts in service: 51  Show other texts of this author  Newest author's article: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice