 |
         |
|
 |
Society » Eutanazja i samobójstwo [7] Treść deklaracji jest dokładnie ustalona przez ustawę. Wyraża się życzenie, by można było umrzeć naturalnie, bez sztucznego przedłużania życia. Dotyczy to sytuacji, gdy śmierć jest bliska i nieuchronna w wyniku nieuleczalnej choroby lub wypadku. Dwóch lekarzy musi jednocześnie uznać, że stosowanie środków podtrzymujących życie stanowi tylko sztuczne przedłużanie momentu zgonu i że śmierć nastąpi nieuchronnie, bez względu na stosowanie czy niestosowanie tych środków. Directive jako wyraz woli pacjenta wiąże jego lekarza i rodzinę. Odpowiedzialność cywilna nie spoczywa na lekarzu ani zakładzie leczniczym, działających zgodnie z deklaracją. Zauważyć warto, że lekarz niestosujący się do deklaracji nie ponosi żadnej odpowiedzialności (karnej i cywilnej), powinien tylko podjąć konieczne kroki w celu przeniesienia pacjenta do lekarza, który tę wolę pacjenta uszanuje i deklarację będzie realizował w praktyce. [ 56 ] Można sobie zadać pytanie, w jakim stopniu przepisy dotyczące living will stanowią interwencję prawa w sferę moralności? Wydaje się, że przepisy zakazujące albo nie respektujące living will i woli pacjenta stanowią interwencję prawa w sferę moralności. Ustawa kalifornijska była wzorcową dla innych stanów amerykańskich (około połowa stanów), które uchwaliły podobne akty ustawowe w latach 70. XX w. Wywołały one sporą dyskusję w literaturze amerykańskiej. Mimo entuzjazmu wielu naukowców dla tych wolnościowych rozwiązań prawnych wskazuje się też na pewne wady koncepcji living will . [ 57 ] W USA tylko w stanie Oregon możliwe jest legalne wspomagane samobójstwo eutanatyczne (Death with Dignity Act z 1994 r. [ 58 ]). Polega ono na dość skomplikowanej procedurze przepisania śmiertelnego środka przez lekarza dla osoby dorosłej cierpiącej z powodu choroby (suffering from terminal disease ), żądającej na piśmie zakończenia swego życia. Przewidziano konsultacje z innym lekarzem. W przypadku podejrzenia przez lekarza lub konsultanta zaburzeń psychicznych albo depresji u pacjenta, przepisanie lethal drugs jest możliwe dopiero po uzyskaniu właściwej opinii specjalisty (counselling ). Wprowadzono obowiązek prowadzenia dokumentacji sprawy i składania krótkiego raportu (brief report ) do Oregon Health Division . Ograniczono podmiotowo dostępność świadczenia do rezydentów Oregonu. Porównując prawo Oregonu z ustawą holenderską i australijską, należy zauważyć dwie kwestie. Nie ma obowiązku wydania opinii przez dwóch lekarzy (jak w Holandii). Lekarz-konsultant nie musi być też specjalistą z zakresu psychologii i opieki paliatywnej (jak w ROTTI ). Oregon penalizuje jednocześnie eutanazję czynną. W doktrynie oraz w mediach podnosi się, że możliwe są nadużycia przy stosowaniu ustawy (m. in. z powodu braku wymogu „ciężkiego cierpienia” u pacjenta, suffering severely ). [ 59 ] Ustawa stanu Oregon jest zupełnie odmienną regulacją prawną niż ustawa kalifornijska i nie reguluje instytucji „testamentu życia” i pełnomocnika. Łączy je poszanowanie woli pacjenta co do decyzji o zakończeniu życia. Ustawa z Oregonu ogranicza również ingerencję prawa w sferę moralności. W USA zabroniono pomocnictwa do samobójstwa i odróżniono wspomagane samobójstwo od legalnego prawa do odmowy leczenia w kontrowersyjnych sprawach Washington v. Glucksberg z 1997 r. [ 60 ], Vacco v. Quill z 1997 r. [ 61 ], People of the State Michigan v. Kevorkian [ 62 ] oraz w Controlled Substance Act z 1984 r. W Kanadzie w słynnej sprawie Rodriguez v. Le procureur general du Kanada et la procuer general de la Colombie-Britannique z 1993 r. [ 63 ] zakazano pomocnictwa do samobójstwa. Z kolei w Wielkiej Brytanii art. 2 Suicide Act z 1961 r. penalizuje pomoc w samobójstwie. [ 64 ] Podtrzymano tę penalizację w głośnych orzeczeniach: R v. Adams [ 65 ], Judgements-Regina v. Secretary of State of the Home Department (Appellant) ex parte Razgar (FC) (Respondent) [ 66 ], Pretty v. the United Kingdom z 2002 r. [ 67 ]. W USA władze w praktyce ograniczają dostęp do środków medycznych wykorzystywanych przy samobójstwie z udziałem lekarza w Oregonie. W 1998 r. w Oregonie zmarło wskutek wspomaganego samobójstwa 15 osób. [ 68 ] Wydaje się, że nie jest niemożliwa zmiana linii orzeczniczej w nieodległej przyszłości, gdyż toczy się w tych krajach ciągle żywa debata społeczna i prawnicza.
Footnotes: [ 56 ] M. Nesterowicz, Prawo cywilne USA , op. cit., s. 202-203, s. 203-204. [ 57 ] Ibidem, s. 204-207. Por. R. Citowicz, Spory wokół „testamentu życia” , Państwo i Prawo 2007, nr 1, s. 32-44, zwłaszcza s. 35-37 i 44. M. Nesterowicz wskazuje na następujące, podnoszone w doktrynie amerykańskiej, uwagi: sformułowania często są zbyt ogólne, w ustawie kalifornijskiej brakuje definicji imminent death (zbliżająca się śmierć); tylko dwóch lekarzy decyduje o stwierdzeniu u pacjenta stanu terminal condition (nieunikniona śmierć), a przecież – kontynuuje się ten wątek – diagnozy lekarskie bywają błędne, nawet tak bardzo, jak w sprawie Quinlan . Powiada się też, że ustawa bardziej chroni lekarzy, którzy mogą się wszak pomylić co do stanu zdrowia pacjenta, natomiast nie chroni w dostatecznym stopniu samego pacjenta. Living will nie dotyczy małoletnich, których rodzice nie są uprawnieni do podejmowania decyzji o ich życiu i śmierci oraz noworodków z poważnymi wadami genetycznymi, w tym mózgu — utrzymywanymi przy życiu dzięki specjalistycznej aparaturze medycznej. Ustawa determinuje zachowanie lekarza, by zgodził się na śmierć pacjenta w sytuacji niepewnej pod względem stanu jego zdrowia. Podkreśla się, że regulacje są zbyt abstrakcyjne, a żadne dwie sytuacje kliniczne nie są takie same, by dały się ująć w formę prawną. [Ten akurat argument jest sprzeczny sam w sobie: po to prawo jest abstrakcyjne, by swą regulacją objąć najróżniejsze możliwe przypadki określonego rodzaju i zapewnić elastyczność stosowania prawa przez uprawnione podmioty]. Gorący przeciwnicy ustawy kalifornijskiej podnoszą, że ustawa stanowi krok do eutanazji biernej, a następnie eutanazji czynnej. Uważają, że regulacje mówiące o możliwości niestosowania nadzwyczajnych środków do podtrzymania życia są wystarczające. Terminy: terminal condition , terminal ilness , terminal situation , oraz extra-ordinary means to preserve life , extraordinary or heroic medical treatment są bardzo nieprecyzyjne i sprawiają kłopoty interpretacyjne w praktyce. Pojęcie „nieuniknionej śmierci” i „nadzwyczajnych środków” są, ich zdaniem, niemożliwe do zastosowania. A co zrobić z pacjentem, który nie zostawił living will ? Co ma zrobić w takiej sytuacji lekarz? Czy ma być adwokatem śmierci, a nie adwokatem życia? Praktyka lekarska w Kalifornii przez pierwsze parę lat po wejściu w życie ustawy nie zmieniła się, gdyż lekarze nie byli gotowi na zmianę swych przyzwyczajeń. Wady living will potwierdziły się też w tym, że lekarze mieli problem ze stosowaniem podstawowych pojęć ustawy w praktyce, np. terminal condition . W USA rodzi się też ponadto corocznie kilkadziesiąt tysięcy dzieci upośledzonych, będących w stanie wegetacji. Lekarze stosują wobec nich bierną eutanazję, polegającą na niestosowaniu środków podtrzymujących życie, co bywa przez niektórych uczonych krytykowane. Zob. też W. I. Smith, op. cit., s. 251-257; N. M. Gorsuch, The Future of Assisted Suicide and Euthanasia , Princeton-Oxford 2006, s. 38-43, 76-85 i 181-218; K. L. Vaux, op. cit., s. 37-41. Koncepcja living will została zmodyfikowana w innych ustawach stanowych. W przypadku osoby małoletniej lub psychicznie chorej deklarację sporządza określona prawem osoba (np. w Arkansas — rodzice, małżonek, pełnoletnie dzieci, najbliższy krewny, prawny opiekun). Dla podjęcia decyzji o życiu lub śmierci w ciężkim stanie zdrowia pacjenta, często niepewnym lub trudnym do określenia jako terminal condition , można ustanowić pełnomocnika pacjenta. Pełnomocnik (np. w projekcie z Michigan – krewny, przyjaciel, prawnik, osoba wskazana przez pacjenta) po zasięgnięciu opinii lekarzy i wzięciu pod uwagę innych okoliczności, może podjąć decyzję o zakończeniu leczenia (podobne regulacje zawiera uchwała Prezydenckiej Komisji ds. Problemów Etycznych w Medycynie i Badaniach Biomedycznych z 1983 r., rekomendująca instytucję pełnomocnika ustanowionego przez potencjalnego pacjenta i podejmującego decyzje w kwestii ewentualnego leczenia pacjenta w przyszłości; zob. President’s Commission for the Study of Ethical Problems in medicine and Biomedicine and Behavioral Research: Deciding to Forego Life-Sustaining Treatment: Ethical, Medical and Legal Issues in Treatment Decisions , Washington 1983, s. 5). Mimo upływu lat od powstania Natural Death Act i podobnych aktów innych stanów kontrowersje moralne, prawne, medyczne i społeczne nie ustały w USA. Społeczeństwo współczuje osobom cierpiącym i nieuleczalnie chorym, z akceptacją przyjmując podejmowanie decyzji o życiu i śmierci przez osoby zainteresowane (living will ), a nie przez państwo, ale jednak nie odważa się na legalizację eutanazji i dekryminalizację pomocy do samobójstwa. Wskazuje to na kontrowersyjność tych propozycji (które w referendach zostają odrzucone jako zbyt daleko idące). O pomijaniu problematyki living will i „testamentów życia” w polskim prawie zob. K. Koziełł-Poklewski, Eutanazja i wspomagane samobójstwo na początku XXI wieku (Artykuł recenzyjny) , Państwo i Prawo 2004, nr 12, s. 93, przypis 2. Por. M. Płachta, „Prawo do umierania”? Z problematyki regulacji autonomii jednostki w sprawach śmierci i umierania , Państwo i Prawo 1997, nr 3, s. 56-57. [ 58 ] Akt został przegłosowany jako inicjatywa obywatelska w referendum, tylko minimalną większością głosów (51 % do 49 %) w 1994 r. W 1997 r. w referendum odrzucono propozycję uchylenia ustawy, zdecydowaną większością głosów (60 % do 40 %). Zob. J. Keown, Euthanasia, Ethics and Public Policy. An Argument against Legalisation , Cambridge 2002, s. 167. [ 59 ] Ibidem, s. 167-172 i 179-180. Oregon Health Division przedstawia roczne raporty z wykonania ustawy. W 2000 r. było 39 przypadków przepisania śmiertelnych środków, w 1999 r. – 33, a w 1998 r. – 24. 27 pacjentów popełniło samobójstwo w 2000 r. (26 osób otrzymało środki w 2000 r., a jedna w 1999 r.). Większość lekarzy zajmowało się praktyką rodzinną lub było internistami. [ 60 ] 521 U.S. 702 (1997). [ 61 ] 521 U.S. 793 (1997). [ 62 ] 527 N. W. 2d 714 (1994). Sprawa słynnego lekarza dra Kevorkiana pomagającego osobom chorym w samobójstwach w USA. [ 63 ] [1993] 3 S. C. R. 519. Por. J. Keown, op. cit., s. 32. [ 64 ] Por. Report of the Select Committee on Medical Ethics, vol. I, House of Lords , London 1994. Raport rekomenduje, aby nie dokonywać zmian w prawie i nie zezwalać na eutanazję (pkt 278). Z drugiej strony, podkreśla prawo świadomego pacjenta do odmowy leczenia (the right of the competent patient to refuse consent to any medical treatment , pkt 279). Dopuszcza jednak uchylenie tej decyzji pacjenta przez sąd w wyjątkowych sytuacjach (pkt 280, sąd musi podać full reasons ). Rekomenduje podniesienie poziomu opieki paliatywnej w szpitalach i hospicjach (pkt 281) oraz zwiększenie jej dostępności (pkt 288). Raport odrzuca ideę stworzenia nowego typu przestępstwa – zabójstwa z litości (mercy killing , pkt 293). Nie rekomenduje również żadnych zmian w prawie dotyczącym wspomaganego samobójstwa (pkt 295). Kwestionuje dalszy rozwój systemu ustanawiania pełnomocnika podejmującego decyzje za pacjenta (proxy decision-making , pkt 298). Raport na pewno opowiada się za ingerencją prawa w sferę moralności. [ 65 ] [1] [1957] Crim. L. R. 773. W tej sprawie orzekał słynny Lord Devlin. Devlin stwierdził, że lekarz nie posiada “specjalnej ochrony”, ale he is entitled to do all that is proper and necessary to relieve pain even if the measures he takes may incidentally shorten life . [ 66 ] [2004] UKHL 27, Opinions of the Lords of Appeal for Judgment in the case R v. Secretary of State of the Home Department . Lordowie w swej opinii sprzeciwili się decyzji o wydaleniu przez władze angielskie irackiego imigranta posiadającego azyl w Niemczech (nie chciał wracać do Niemiec, na co wpływ miała jego choroba psychiczna). Przebywał w Anglii nielegalnie, a Konwencja Dublińska stanowiła słuszną podstawę działania władz angielskich. Stan psychiczny azylanta wskazywał jednak na to, że może dokonać w Niemczech legalnie assisted suicide. Lordowie oparli się na konstrukcji respect for the right to private life , podkreślając wybór miejsca zamieszkania dokonany przez azylanta. [ 67 ] Application 2002, No. 2346/02. [ 68 ] M. Szeroczyńska, op. cit., s. 364-381; M. Płachta, op. cit. Na temat ustawy o samobójstwie w stanie Oregon pisał również Fenigsen. W 1994 r. stanowy Sąd Najwyższy zawiesił jej wejście w życie, a rok później uznał ją za sprzeczną z Konstytucją USA (oba uzasadnienia autorstwa sędziego Michaela Hogana, zbliżone do omówionych już argumentów Fenigsena). Fenigsen zauważył słusznie i proroczo, że „nie jest to decydujące zwycięstwo”. Sprawą zajął się bowiem Sąd Najwyższy USA i ustawa ostatecznie obowiązuje w stanie Oregon. Zob. R. Fenigsen, op. cit., s. 148. Zob. też C. S. Cambell, When Medicine Lost its Moral Conscience: Oregon Measure 16 , [w:] Arguing Euthanasia… , op. cit., s. 140-167, zwłaszcza s. 164-167; N. M. Gorsuch, op. cit., s. 115-125 i 219-226. « (Published: 09-02-2009 )
page 6344 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| [ Cooperation ] [ Advertise ] [ Map of the site ] [ F.A.Q. ] [ Store ] [ Sign up ] [ Contact ] The Rationalist © Copyright 2000-2018 (English section of Polish Racjonalista.pl) | ||
 | ||