Wielka Izba nie podziela tego stanowiska, uznając, że w niniejszej sprawie nie można powoływać się na rozstrzygnięcie wydane w sprawie Dahlab, ponieważ stan faktyczny tych dwóch spraw jest zupełnie inny.

Wielka Izba wskazuje, że sprawa Dahlab dotyczyła środka zakazującego skarżącej noszenie islamskiej chusty w trakcie prowadzenie zajęć, co miało na celu ochronę przekonań religijnych uczniów i ich rodziców, oraz zastosowanie zasady neutralności wyznaniowej zagwarantowanej w prawie krajowym. Stwierdziwszy, że władze należycie zważyły sprzeczne interesy stron sporu, Trybunał uznał, że — biorąc pod uwagę przede wszystkim wiek dzieci, za które odpowiadała skarżąca — władze nie przekroczyły granic przyznanego im marginesu swobody oceny.

74. Ponadto, skutki wzmożonej widoczności chrześcijaństwa wynikającej z faktu umieszczania krucyfiksów w salach lekcyjnych należy rozpatrywać z odpowiedniej perspektywy, uwzględniając następujące kwestie: po pierwsze, obecność krucyfiksu nie jest związana z obowiązkowym nauczaniem o chrześcijaństwie (zob. rozważania prawnoporównawcze w sprawie Zengin, § 33). Po drugie, zgodnie ze zaleceniami Rządu, Włochy otwierają środowisko szkolne także na inne religie. Rząd wskazał w tym kontekście, że nie obowiązuje zakaz noszenia przez uczniów w szkole islamskich chust lub innych symboli bądź elementów stroju o konotacjach religijnych; wprowadzane są rozwiązania alternatywne umożliwiające dostosowanie systemu nauczania do praktyk mniejszości religijnych; w szkołach „często świętuje się" początek i koniec Ramadanu; istnieje możliwość zorganizowania w szkołach fakultatywnych lekcji religii dla „wszystkich uznawanych wyznań" (zob. § 39 powyżej). Co więcej, nie dostrzeżono jakichkolwiek przejawów nietolerancji władz wobec uczniów wyznających inną wiarę, uczniów niewierzących lub prezentujących niereligijne przekonania filozoficzne.

Ponadto, skarżący nie podnosili, że obecność krucyfiksu w salach lekcyjnych skutkowała stosowaniem praktyk nauczania o zabarwieniu prozelickim ani nie twierdzili, że drugi i trzeci skarżący kiedykolwiek byli świadkami tendencyjnego nawiązywania wykonujących swoje funkcje nauczycieli do obecności krucyfiksu w salach lekcyjnych.

75. Na koniec, Trybunał podkreśla, że skarżąca jako rodzic zachowała pełne prawo do edukowania swoich dzieci i doradzania im, i mogła odgrywać w stosunku do nich przynależną jej rolę wychowawcy i wskazywać im drogę życiową zgodną z własnymi przekonaniami filozoficznymi (zob. Kjeldsen, Busk Madsen i Pedersen i Valsamis, § 54 i 31, odpowiednio).

76. Z powyższego można wysnuć wniosek, iż władze, podejmując decyzję o nieusuwaniu krucyfiksów z sal lekcyjnych szkoły państwowej, do której uczęszczały dzieci skarżącej, działały w granicach marginesu swobody oceny przysługującej pozwanemu Państwu w kontekście obowiązku poszanowania prawa rodziców do zapewnienia swoim dzieciom wychowania i nauczania zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi i filozoficznymi podczas wykonywania funkcji Państwa w dziedzinie wychowania i nauczania.

77. Z uwagi na powyższe Trybunał stwierdza, że nie doszło do naruszenia Artykułu 2 Protokołu nr 1 wobec skarżącej. Następnie Trybunał orzeka, że z Artykułu 9 Konwencji nie wynika jakakolwiek odrębna kwestia.

2. Sprawa drugiego i trzeciego skarżącego

78. Trybunał uznaje, że w świetle Artykułu 9 Konwencji i zdania drugiego Artykułu 2 Protokołu nr 1 zdanie pierwsze Artykułu 2 Protokołu nr 1 gwarantuje dzieciom w wieku szkolnym prawo do edukacji szkolnej w postaci, która respektuje ich prawo do wyznawania bądź niewyznawania określonej wiary. W związku z powyższym Trybunał rozumie powody, dla których uczniowie, którzy opowiadają się za sekularyzmem, mogą w fakcie obecności krucyfiksu w salach lekcyjnych szkół państwowych, do których uczęszczają, dopatrywać się naruszenia praw, jakie przysługują im na mocy postanowień Konwencji.

Jednakże, Trybunał uznaje, że z przyczyn wymienionych przy okazji rozstrzygnięcia sprawy skarżącej nie doszło do naruszenia Artykułu 2 Protokołu nr 1 wobec pierwszego i drugiego skarżącego. Następnie Trybunał orzeka, że z Artykułu 9 Konwencji nie wynika jakakolwiek odrębna kwestia.

II. ZARZUCANE NARUSZENIE ARTYKUŁU 14 KONWENCJI

79. Skarżący podnosili, że z uwagi na konieczność znoszenia przez drugiego i trzeciego skarżącego obecności krucyfiksów umieszczanych w salach lekcyjnych szkoły państwowej, do której uczęszczali, wszyscy trzej skarżący, nie będąc katolikami, doświadczali dyskryminacyjnego traktowania, biorąc pod uwagę sposób traktowania katolickich rodziców i ich dzieci. Twierdząc, że „zasady zagwarantowane w Artykule 9 Konwencji oraz Artykule 2 Protokołu nr 1 są wzmocnione postanowieniami Artykułu 14 Konwencji", skarżący zarzucali naruszenie wspomnianego Artykułu 14, który stanowi:

„Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej Konwencji powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich powodów jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek innych przyczyn."

80. Izba uznała, że uwzględniając okoliczności sprawy oraz wnioskowanie, które doprowadziło do stwierdzenia naruszenia Artykułu 2 Protokołu nr 1 wraz z Artykułem 9 Konwencji, nie zaszła potrzeba rozpatrzenia sprawy w świetle Artykułu 14, czy to oddzielnie, czy też w związku z wymienionymi postanowieniami.

81. Trybunał, który pragnie zauważyć, że przedstawiono nieliczne argumenty na poparcie skargi w tym zakresie, podkreśla raz jeszcze, iż Artykuł 14 Konwencji nie może stanowić samodzielnej podstawy prawnej, ponieważ stosowany jest wyłącznie w związku z korzystaniem z praw i wolności zagwarantowanych w innych postanowieniach materialnych Konwencji i Protokołów do niej.

Opierając się na założeniu, że zamiarem skarżących było wystąpienie ze skargą na dyskryminację dotyczącą korzystania z praw przysługujących im na mocy Artykułu 9 Konwencji i Artykułu 2 Protokołu nr 1, przejawiającą się w tym, iż, nie będąc katolikami, drugi i trzeci skarżący musieli tolerować widok krucyfiksu w salach lekcyjnych szkoły państwowej, do której uczęszczali, Trybunał nie dostrzega w ich powództwach jakiejkolwiek kwestii, która nie zostałaby już rozstrzygnięta przez Trybunał w świetle Artykułu 2 Protokołu nr 1. Stąd też nie ma potrzeby rozstrzygania w przedmiocie tej części skargi.

Z UWAGI NA POWYŻSZE, TRYBUNAŁ

1. Stwierdza, stosunkiem głosów 15 do 2, że nie nastąpiło naruszenie Artykułu 2 Protokołu nr 1 i że z Artykułu 9 Konwencji nie wynika jakakolwiek odrębna kwestia;

2. Stwierdza jednogłośnie, że nie ma powodu do rozpatrywania skargi w świetle Artykułu 14 Konwencji.

Wyrok sporządzono w języku angielski i francuskim i ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Budynku Praw Człowieka w Strasburgu w dniu 18 marca 2011 roku.

Erik Fribergh Jean-Paul Costa
Kanclerz Przewodniczący

Zgodnie z Artykułem 45 § 2 Konwencji i regułą 74 § 2 Regulaminu Trybunału, do wyroku zostały załączone następujące zdania odrębne:

(a) Popierające wyrok zdanie odrębne sędziego Rozakisa, do którego przyłączyła się sędzia Vajić;

(b) Popierające wyrok zdanie odrębne sędziego Bonello;

(c) Popierające wyrok zdanie odrębne sędzi Power;

(d) Sprzeciwiające się wyrokowi zdanie odrębne sędziego Malinverni, do którego przyłączyła się sędzia Kalaydjiewa.

J.-P.C.
E.F.

POPIERAJĄCE WYROK ZDANIE ODRĘBNE SĘDZIEGO ROZAKISA, DO KTÓREGO PRZYŁĄCZYŁA SIĘ SĘDZIA VAJIĆ

Podstawowa kwestia, którą należy rozstrzygnąć w przedmiotowej sprawie, dotyczy konsekwencji zastosowania testu proporcjonalności do jej okoliczności faktycznych. Test ten dotyczy zachowanie proporcjonalności pomiędzy, z jednej strony prawem rodziców do zapewnienia swoim dzieciom wychowania i nauczania zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi i filozoficznymi, a z drugiej strony prawem lub dążeniem co najmniej bardzo dużej części społeczeństwa do eksponowania symboli religijnych jako sposobu manifestowania swojej przynależności religijnej lub swoich przekonań. W konsekwencji, te dwie konkurencyjne wartości są jednocześnie chronione na mocy Konwencji, w Artykule 2 Protokołu nr 1 (stanowiącym lex specialis) interpretowanego w świetle Artykułu 9 Konwencji, w zakresie prawa rodziców, oraz Artykułu 9 Konwencji, odnoszącego się do praw społeczeństwa.

Jeżeli chodzi o to pierwsze, wyrok Trybunału podkreśla, iż czasownik „«szanować » występujący w zdaniu drugim Artykułu 2 Protokołu nr 1 "oznacza coś więcej niż «uznawać » lub «uwzględniać»" i sugeruje, „że z zasadniczym zobowiązaniem negatywnym Państwa wiąże się określony obowiązek pozytywny" (zob. § 61 wyroku). Jednakże szacunek należny rodzicom, nawet w formie obowiązku pozytywnego, „nie zakazuje Państwom przekazywania w ramach zajęć edukacyjnych informacji lub wiedzy o charakterze stricte religijnym lub filozoficznym bądź zawierających elementy religijne lub filozoficzne. Co więcej, nie stanowi [on] dla rodziców podstawy zgłaszania sprzeciwu wobec wprowadzenia nauczania lub wychowania o takim charakterze do programu szkolnego" (zob. § 62).

To przytoczone powyżej odwołanie do orzecznictwa konwencyjnego wymaga dodatkowej analizy. Nie ulega wątpliwości, że Artykuł 2 Protokołu nr 1 gwarantuje podstawowe prawo do nauki; uświęcone prawo jednostki, które niewątpliwie należy również postrzegać z punktu widzenia prawa socjalnego, które zdaje się zajmować coraz bardziej prominentne miejsce w świadomości społeczeństw europejskich. O ile jednak prawo do nauki stanowi jeden z fundamentów ochrony praw jednostki zagwarantowanej w Konwencji, to jestem zdania, że takiej samej rangi nie można przypisać podrzędnemu prawu rodziców do zapewnienia dzieciom nauczania zgodnie z ich własnymi przekonaniami religijnymi i filozoficznymi. Uprawnienia te różnią się znacząco, co wynika z następujących przyczyn:

(i) omawiane prawo, mimo iż łączy się z prawem do nauki, nie jest przypisane bezpośrednio podstawowemu odbiorcy tego prawa, a mianowicie odbiorcy usług edukacyjnych, czyli osobie, która uprawniona jest do pobierania nauki. Prawo to zostało przyznane rodzicom (chociaż to nie o ich bezpośrednie prawo do edukacji chodzi w niniejszej sprawie) a jego zakres ogranicza się do jednego tylko aspektu edukacji, a mianowicie ich przekonań religijnych i filozoficznych.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Masoneria i nauka a Kościół i boży ład Rozum zdradzony o świcie

See comments (12)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word