44. Stanowisko prezentowane przez skarżących wyraźnie odróżnia się tym samym od ateizmu państwowego, który polega na autorytarnym narzucaniu świeckiego światopoglądu przez co stanowi zaprzeczenie wolności religii. Sekularyzm, postrzegany przez pryzmat bezstronności i neutralności państwa, jest natomiast sposobem na zagwarantowanie religijnej i filozoficznej wolności sumienia wszystkich obywateli.

45. Skarżący podnosili też, jak istotne jest zapewnienie szczególnej ochrony wierzeniom i przekonaniom mniejszości, umożliwiające zabezpieczenie osób je wyznających przed „despotyzmem większości"; ich zdaniem, także i to stanowi podstawę usunięcia krucyfiksów z sal lekcyjnych.

46. Podsumowując, skarżący podnosili, że bez względu na fakt, że — jak utrzymuje Rząd - usunięcie krucyfiksów z sal lekcyjnych szkół państwowych oznaczałoby zabranie części włoskiej tożsamości kulturowej, dalsza ich obecność stoi w sprzeczności z fundamentami zachodniej myśli politycznej, zasadą państwa liberalnego oraz pluralistycznej, otwartej demokracji, a także poszanowania praw i wolności jednostki gwarantowanych we włoskiej Konstytucji i Konwencji.

C. Wnioski interwenientów będących stronami trzecimi

1.(c) Rządy Armenii, Bułgarii, Cypru, Federacji Rosyjskiej, Grecji, Litwy, Malty i Republiki San Marino

47. Rządy Armenii, Bułgarii, Cypru, Federacji Rosyjskiej, Grecji, Litwy, Malty i Republiki San Marino wskazały we wspólnych obserwacjach przedstawionych na posiedzeniu, że ich zdaniem rozumowanie Izby opierało się na błędnym pojmowaniu koncepcji „neutralności", którą Izba utożsamiła z „sekularyzmem". Podkreśliły one, że w krajach Europy panuje ogromna różnorodność relacji państwo-kościół a ponad połowa ludności Europy żyje w krajach nie będących państwami świeckimi. Dodały następnie, iż symbole państwowe są nieodłącznym elementem systemu edukacji państwowej i wiele z nich ma charakter religijny, czego najbardziej widocznym przykładem jest Krzyż, będący równocześnie symbolem narodowym i religijnym. Zdaniem Rządów wymienionych Państw, obecność symboli religijnych w przestrzeni publicznej jest powszechnie akceptowana przez świeckie społeczeństwa jako część tożsamości narodowej. Państwa nie powinny być zmuszane do wyzbywania się części ich tożsamości kulturowej wyłącznie ze względu na jej religijne źródła. [Ich zdaniem] stanowisko przyjęte przez Izbę nie jest wyrazem pluralizmu manifestowanego w systemie konwencyjnym ale wyrazem wartości państwa świeckiego. Rozszerzenie tych wartości na cały kontynent świadczyłoby o „amerykanizacji" Europy, w tym sensie, że jednolite i unikalne reguły oraz ścisłe rozdzielenie Państwa od Kościoła obowiązywałoby wszystkie kraje europejskie.

Zdaniem Rządów faworyzowanie modelu państwa świeckiego ma charakter polityczny i choć zasługuje na rozpatrzenie, nie jest neutralne. Tym samym państwo, które w obszarze edukacji wspiera świeckie a nie religijne wartości, nie zachowuje neutralności. Podobnie, usunięcie krucyfiksów z sal lekcyjnych, w których były obecne od zawsze, nie pozostanie bez wpływu na skutki edukacyjne. W praktyce, na decyzję Państwa w przedmiocie pozostawienia lub usunięcia krucyfiksów z sal lekcyjnych wpływa stopień, w jakim programy nauczania ukazują w szerszym kontekście postawy tolerancyjne i pluralistyczne i kształtują takie postawy u dzieci.

Rządy występujące w charakterze interwenientów przyznały, że mogą istnieć okoliczności, w których rozwiązania przyjęte przez Państwo okazują się niemożliwe do zaakceptowania. Jednakże, ciężar dowodu powinien spoczywać na jednostce, a Trybunał powinien interweniować wyłącznie w sytuacjach skrajnych.

2. Rząd Księstwa Monako

48. Rząd występujący w charakterze interwenienta oświadczył, że podziela stanowisko pozwanego Rządu, zgodnie z którym krucyfiks to „pasywny symbol" umieszczany na herbach i flagach wielu państw, który w przedmiotowej sprawie odzwierciedla zakorzenioną historycznie tożsamość narodową. Ponadto, niepodzielna zasada neutralności Państwa nakazuje władzom powstrzymanie się przed narzucaniem symboli religijnych w miejscach, w których symbole takie nigdy nie były obecne, oraz zakazuje usuwania symboli religijnych z tych dziedzin życia, w których były obecne od zawsze.

3. Rząd Rumunii

49. Rząd występujący w charakterze interwenienta podnosił, że Izba nie uwzględniła w wystarczającym stopniu szerokiego marginesu swobody oceny, z którego Umawiające się Państwa mogą korzystać przy rozstrzyganiu kwestii wrażliwych w sytuacji braku powszechnego europejskiego konsensusu. Wskazał on, że orzecznictwo Trybunału uznawało w szczególności szeroki margines swobody oceny Państw w kwestiach dotyczących noszenia symboli religijnych w szkołach państwowych; zdaniem Rządu tę samą zasadę należy stosować w odniesieniu do eksponowania symboli religijnych w takich szkołach. Rząd wskazał również, że orzeczenie Izby opiera się na założeniu, iż eksponowanie symboli religijnych w szkołach państwowych narusza Artykuł 9 Konwencji i Artykuł 2 Protokołu nr 1, co jest sprzeczne z zasadą neutralności, ponieważ tam, gdzie dochodzi do naruszenia, Umawiające się Państwa, są zmuszone do podejmowania interwencji w celu usunięcia wspomnianych symboli. W opinii Rządu, zasada ta realizowana byłaby dużo skuteczniej, gdyby decyzje w tym zakresie podejmowali wspólnie nauczyciele, uczniowie i rodzice. Bez względu na powyższe, jako że obecność krucyfiksu nie wiąże się z żadnymi konkretnymi obowiązkami religijnymi, [zdaniem Rządu] nie wpływa ona na uczucia religijne zainteresowanych osób w stopniu, który stanowiłby naruszenie wymienionych wyżej postanowień.

4. Organizacja pozarządowa Greek Helsinki Monitor

50. W opinii organizacji występującej w charakterze interwenienta, krucyfiks może być postrzegany wyłącznie jako symbol religijny, tak więc jego eksponowanie w salach lekcyjnych może być odbierane jako instytucjonalny wyraz poparcia dla konkretnej religii. Wskazała ona, że w sprawie Folgerø Trybunał stwierdził, iż udział uczniów w zajęciach o charakterze religijnym mógł na nich wpływać i uznał, że podobny wpływ może mieć uczęszczanie na lekcje prowadzone w salach, w których eksponowany jest symbol religijny. Zwróciła również uwagę Trybunału na fakt, że dzieci lub rodzice, którzy z powodu eksponowania krucyfiksów odczuwają dyskomfort psychiczny, mogą nie wyrażać swojego sprzeciwu z obawy przed działaniami o charakterze odwetowym.

5. Organizacja pozarządowa Associazione nazionale del libero Pensiero

51. Organizacja występująca w charakterze interwenienta, która uznała, że obecność symboli religijnych w szkołach państwowych jest niezgodna z Artykułem 9 Konwencji i Artykułem 11 Protokołu nr 1, argumentowała, iż ograniczenie praw skarżących nie było „przewidziane przez ustawę" w rozumieniu orzecznictwa Sądu. Wskazała, w związku z powyższym, że umieszczanie krucyfiksu w salach lekcyjnych szkół państwowych nie było przewidziane przepisami ustawy, a zostało wprowadzane na mocy aktów wykonawczych przyjętych w okresie rządów faszystowskich. Dodała, iż wspomniane akty wykonawcze nie zostały też wyraźnie uchylone przez Konstytucję z 1947 r. oraz Ustawę z 1985 r. ratyfikującą umowy zmieniające Traktaty Laterańskie z 1929 r. Organizacja podkreśliła, że wychodząc z podobnego założenia Wydział Karny Sądu Kasacyjnego wydał w dniu 1 marca 2000 r.(sprawa nr 4273) orzeczenie w analogicznej sprawie dotyczącej umieszczania krucyfiksów w lokalach wyborczych oraz wskazała, że takie stanowisko zostało potwierdzone wyrokiem z dnia 17 lutego 2009 r. dotyczącym umieszczania krucyfiksów w salach rozpraw (który jednak nie zawierał materialnoprawnego rozstrzygnięcia sprawy). Doszło zatem do kolizji pomiędzy linią orzeczniczą prezentowaną przez Consiglio di Stato (Radę Stanu), która uznała, że należy stosować odpowiednie akty wykonawcze, a stanowiskiem Sądu Kasacyjnego, która to kolizja wpłynęła negatywnie na zasadę bezpieczeństwa prawnego, stanowiącą fundament państwa prawa. Ponieważ Sąd Konstytucyjny orzekł, że nie jest właściwy do rozstrzygnięcia przedmiotowej kwestii, nie istniał we Włoszech mechanizm [prawny] pozwalający na rozwiązania omawianego konfliktu.

6. Organizacja pozarządowa European Centre for Law and Justice (Europejskie Centrum Prawa i Sprawiedliwości).

52. Organizacja występująca w charakterze interwenienta argumentowała, że Izba błędnie odniosła się do kwestii poruszanej w sprawie, czyli do pytania o wystąpienie naruszenia praw zagwarantowanych w Konwencji, na które powoływała się skarżąca, wyłącznie z powodu obecności krucyfiksu w salach lekcyjnych. Zdaniem organizacji takie naruszenie nie miało miejsca. Po pierwsze, nie zostały naruszone „osobiste przekonania" dzieci skarżącej, ponieważ nie były one zmuszane do działania wbrew sumieniu ani też nie utrudniano i nie uniemożliwiano im postępowania zgodnego z ich sumieniem. Po drugie, nie doszło do naruszenia ich „najgłębszych przekonań" oraz prawa skarżącej do zapewnienia swoim dzieciom dostępu do nauki zgodnie z jej światopoglądem, ponieważ dzieci skarżącej nie były zmuszane do przyjęcia zasad wiary ani powstrzymywane od ich odrzucenia. Nie były one indoktrynowane; nie podejmowano również niestosownych prób ich nawrócenia. Organizacja występująca w charakterze interwenienta podnosiła, że Izba błędnie uznała, iż decyzja Państwa o umieszczeniu krucyfiksów w salach lekcyjnych była sprzeczna z Konwencją (co nie było przedmiotem wniosku, który miała rozpatrzyć). Wydając takie rozstrzygnięcie, Izba wprowadziła „nowy obowiązek odnoszący się nie do praw skarżącej, ale do charakteru «środowiska szkolnego»". Zdaniem organizacji występującej w charakterze interwenienta, nałożenie przez Izbę nowego obowiązku zapewnienia pełnej laicyzacji środowiska szkolnego, wynikało z faktu niemożności dowiedzenia, że „najgłębsze lub osobiste przekonania" dzieci skarżącej zostały naruszone z uwagi na obecność krucyfiksów w salach lekcyjnych, co stanowi przekroczenie zakresu stosowania [postanowień Konwencji] i właściwości Izby.

7. Organizacja pozarządowa Eurojuris

53. Organizacja działająca w charakterze interwenienta zgodziła się z wnioskami Izby. Przywoławszy stosowne przepisy włoskiego prawa pozytywnego i podkreśliwszy konstytucyjną wartość zasady sekularyzmu, organizacja odwołała się do zasady ustanowionej w orzecznictwie Trybunału, która zakłada, że szkoły nie mogą być miejscem nawracania lub głoszenia haseł religijnych. Organizacja odwołała się również do spraw, w których Trybunał rozpatrywał problem noszenia islamskich zasłon na twarz w placówkach edukacyjnych. W dalszej części argumentacji wskazała, że obecność krucyfiksów w salach lekcyjnych włoskich szkół państwowych nie wynika z mocy ustawy lecz stanowi pozostałość okresu rządów faszystowskich i została przejęta w formie aktów wykonawczych będąc wyrazem wyznaniowej koncepcji ówczesnego Państwa, niezgodnej z zasadą sekularyzmu wyrażoną obecnie w pozytywnym prawie konstytucyjnym. Odrzuciła zdecydowanie argumentację Włoskiego Sądu Administracyjnego, który stwierdził, że wymóg obecności krucyfiksów w salach lekcyjnych szkół państwowych jest zgodny ze wspomnianą wyżej zasadą sekularyzmu, ponieważ symbole te reprezentują świeckie wartości. Zdaniem organizacji krucyfiks stanowi symbol religijny, z którym nie identyfikują się osoby niewyznające chrześcijaństwa. Co więcej, zobowiązując szkoły do umieszczania krucyfiksów w salach lekcyjnych Państwo nadało szczególny wymiar konkretnej religii, ze szkodą dla pluralizmu.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Masoneria i nauka a Kościół i boży ład Rozum zdradzony o świcie

See comments (12)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word