Nasze myślenie w dużym stopniu, a nasza komunikacja interpersonalna prawie w zupełności są niewolnikami języka. Problem polega na tym, że praktycznie nigdy sobie tego stanu rzeczy nie uświadamiamy. A koniecznie powinniśmy to zrobić, aby się chociaż trochę od wszechwładzy języka uwolnić. Operując językiem należy pamiętać o całej głębi i bogactwie subtelności jego relacji z siecią pojęciową i światem zewnętrznym, a nie posługiwać się nazwami jak cepami, wierząc naiwnie w ich absolutny i niepodważalny, magiczny wręcz status.

Przyrównując język do sieci pojęciowej można by sięgnąć do następującej, z konieczności uproszczonej analogii. Język to twór fundamentalistyczny, uporządkowany, ścisły, narzucający naszemu myśleniu dyscyplinę, wojskowy wręcz dryl, ale także często to myślenie ograniczający, sprowadzający do utartych schematów. Sieć pojęciowa natomiast jest liberalna, wręcz anarchistyczna, w pewnej mierze chaotyczna, intuicyjna, przepełniona wolnością i skłonna do bujania w niebiosach. Na pytanie, któremu z nich należy przyznać prymat nad drugim, odpowiedź brzmi: żadnemu. Potrzebny jest złoty środek, taka symbioza języka i sieci pojęciowej, która eksponuje zalety, a ogranicza wady w tym związku. W rozumowaniu język, jako despota, ma sam z siebie zdecydowaną przewagę i dlatego trzeba sporego wysiłku, aby pozwolić dojść do głosu płodnym mrokom sieci pojęciowej. Dopiero w ten sposób ukształtowane idee należy wynieść na światło, ubierając je w możliwie adekwatne konstrukty językowe.

Oczywiście od języka się nie uwolnimy, i w żadnym razie nie powinniśmy tego czynić, ponieważ bardzo usprawnia on w sposób instrumentalny nasze myślenie (operowanie siecią pojęciową) oraz komunikację (wymianę znaczeń pomiędzy sieciami pojęciowymi różnych osób). Należy jednakże nieustannie pamiętać o jego ograniczeniach i wadach, przede wszystkim o narzucaniu światu faktów, które w najlepszym razie stanowią jedynie przybliżone i niedoskonałe odwzorowanie pewnych aspektów tego świata, a w najgorszym — nie mają z tym światem kompletnie nic wspólnego. Język ogromnie pomaga tworzyć obraz świata, ale także znacznie ten obraz upraszcza i zniekształca, a w skrajnych przypadkach powołuje do istnienia światy urojone. Dotyczy to w szczególności takich dziedzin działalności intelektualnej, jak religia i filozofia. Musimy zatem możliwie dogłębnie uodpornić się na magię języka, tak aby nie dać się bezkrytycznie omamić jego czarowi.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Po co powstała (samo)świadomość? O podważaniu ratio czyli Rozum w kulturze

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Bernard Korzeniewski Biolog - biofizyk, profesor, pracownik naukowy Uniwersytetu Jagielońskiego (Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii). Zajmuje się biologią teoretyczną - m.in. komputerowym modelowaniem oddychania w mitochondriach. Twórca cybernetycznej definicji życia, łączącej paradygmaty biologii, cybernetyki i teorii informacji. Interesuje się także genezą i istotą świadomości oraz samoświadomości. Jest laureatem Nagrody Prezesa Rady Ministrów za habilitację oraz stypendystą Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Jako "visiting professor" gościł na uniwersytetach w Cambridge, Bordeaux, Kyoto, Halle. Autor książek: "Absolut - odniesienie urojone" (Kraków 1994); "Metabolizm" (Rzeszów 195); "Powstanie i ewolucja życia" (Rzeszów 1996); "Trzy ewolucje: Wszechświata, życia, świadomości" (Kraków 1998); "Od neuronu do (samo)świadomości" (Warszawa 2005), From neurons to self-consciousness: How the brain generates the mind (Prometheus Books, New York, 2011).  Private site  Number of texts in service: 41  Show other texts of this author  Newest author's article: Istota życia i (samo)świadomości – rysy wspólne